Przygotowywanie przeze mnie pocztu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” naprowadziło mnie na informacje o licznych ofiarach żołnierzy AK, więzionych i rozstrzelanych na Zamku przez NKWD-UB, pochowanych w bezimiennych grobach na cmentarzu przy ul. Unickiej. Dodatkowo – informacja o grobie bohaterskich harcerek, Marii Walciszewskiej i Marii Świtalskiej, które obawiając się tortur na śledztwie Gestapo, popełniły samobójstwo, skłoniły mnie do odwiedzenia cmentarza, który pozostaje w cieniu sławnego cmentarza przy ul. Lipowej. Jako przewodnik po Lublinie, byłem w ubiegłym roku z grupą pielgrzymkową przy grobie Sługi Bożej, s. Róży Niewęgłowskiej, ale poza tym – tego cmentarza do tej pory nie znałem! Nadrabiam więc wieloletnie zaległości i koniecznie zachęcam innych do odwiedzenia cmentarza.

Na początek – sprostowanie – tradycyjnie cmentarz nazywa się „przy Unickiej”, choć od ulicy dzielą go jeszcze inne ulice. Krawędź długiego cmentarza przylega do ul. Walecznych, więc wypadałoby stopniowo zmieniać tę historyczną, ale anachroniczną nazwę. Jest jeszcze ulica Andersa, która przecina cmentarz, więc też bardziej pasuje, niż odległa Unicka.

Akurat w rocznicę śmierci Stalina (5 marca), korzystając z wiosennej pogody +17°C, odwiedziłem groby wielu ofiar – rzeczywiste i symboliczne groby więźniów NKWD przy ul. Chopina 18 w Lublinie i na Zamku, rozstrzeliwanych najczęściej w grudniu 1944 r. Liczba tablic z ofiarami skłania do zadumy – tak utrwalano „władzę ludową”! – dla żołnierzy AK brunatny terror zamieniono w drugiej połowie 1944 r. na czerwony. Sposoby likwidacji więźniów były trochę inne – Niemcy wywozili ofiary z zamku i rozstrzeliwali je w polu, „władza ludowa” robiła to w podziemiach Zamku, nakazując grzebanie anonimowych już ciał po cichu, w nocy…

Ze względów technicznych zmieściło się tylko tyle zdjęć – wystarczą, by mieć wyobrażenie o skali zagłuszanej przez dziesiątki lat zbrodni.