Kolejna postać z cyklu: „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Postacią na wtorek będzie kapłan męczennik, błogosławiony Stanisław Mysakowski. W poniedziałek będzie autor fresku w kopule Kaplicy Tyszkiewiczów, w kościele dominikanów. Tym prawie nieznanym lubelskim malarzem jest Tomasz Muszyński:

61. Muszyński Tomasz (ok. 1625- ok. 1680) – malarz. Pochodził z Lublina, z Krakowskiego Przedmieścia. Swoją działalność rozpoczął w 1651 r., malując w kościele św. Michała (byłej farze) obraz; „Zwycięstwo Jana Kazimierza nad Kozakami i Tatarami” (nie istniejący). W l. 1654-1655 w kopule kaplicy Świętego, Krzyża (Tyszkiewiczów), w kościele św. Stanisława oo. Dominikanów wykonał fresk „Sąd Ostateczny”. To dzieło jest jednym z najwcześniejszych obrazów monumentalnej dekoracji malarskiej w Polsce. Temat eschatologiczny, przedstawiony we fresku był realizacją założeń teologicznych lubelskich dominikanów, prawdopodobnie samego, świątobliwego ojca Pawła Ruszla. Artysta znany jest także z obrazu w ołtarzu głównym obecnej katedry, wystawianym w okresie Wielkiego Postu: „Ukrzyżowanie”. Muszyński, autor wielu dzieł, malowanych do lubelskich kościołów, został pochowany w podziemiach nie istniejącego już kościoła św. Michała. Można więc z całą pewnością stwierdzić, że był historycznie pierwszym lubelskim malarzem. Fresk Muszyńskiego jest jednym z czterech cennych lubelskich fresków – obok fresków w kaplicy zamkowej, w katedrze i w „Piwnicy pod Fortuną”.

Pocztu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” – ciąg dalszy… Serię czterech kolejnych artystów rozdziela przemysłowiec.
W poniedziałek będzie przedstawiony, niedoceniany i mało znany artysta, Tomasz Muszyński, autor fresku „Sąd Ostateczny” w kopule kaplicy Tyszkiewiczów, w bazylice oo. dominikanów na Starym Mieście. Postacią na sobotę jest niemiecki przemysłowiec, ewangelik – Wacław Moritz, syn Roberta:

60. Moritz Wacław (1865-1947) – urodzony w Lublinie. Jego ojciec, Robert w 1864 r. założył spółkę – fabrykę maszyn i narzędzi rolniczych. Wacław Moritz kształcił się Wielkopolsce i w Saksonii. następnie podjął pracę w fabryce Hipolita Cegielskiego w Poznaniu. W 1893 r. został wspólnikiem firmy założonej przez ojca „R. Moritz i W. Kreczmar w Lublinie”, a w 1895 r. – jedynym właścicielem fabryki. Pod jego kierownictwem fabryka została rozbudowana i unowocześniona. Wacław Moritz brał także aktywny udział w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, był jednym z organizatorów Lubelskiego Koła Polska Macierz Szkolna – towarzystwa oświatowego w zaborze rosyjskim. W czasie I wojny światowej jego fabryka stanęła, a on sam pełnił wtedy obowiązki wiceprezydenta Lublina. Po odzyskaniu niepodległości wszedł do kartelu „Zjednoczenie Polskich Maszyn i Narzędzi Rolniczych S.A. w Warszawie”, specjalizując się w produkcji młocarni. W 1930 r. fabryka została zamknięta. Ponownie została otwarta w 1937 r. jako Lubelska Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych „Plon”. W 1945 r. jego fabryka została przejęta przez państwo. W. Moritz został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Lublinie.

Ciąg dalszy pocztu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Postacią na sobotę będzie przemysłowiec Wacław Moritz. W piątek będzie prezentowany autor najpiękniejszych rzeźb, znajdujących się na grobach lubelskich cmentarzy. Był nim Leon Migalski:

59. Migalski Leon (1881-1941) – rzeźbiarz. Urodzony w Węgrzynowie koło Szczekocin. W latach 1907-1911 studiował rzeźbę w Krakowie pod kierunkiem Konstantego Laszczki. W 1930 r. artysta przybył do Lublina. Prowadził zakład kamieniarsko-rzeźbiarski przy ul. Zamojskiej. Migalski wykonywał liczne nagrobki dla lubelskich cmentarzy. Rzeźbił najczęściej w czerwonym piaskowcu. Wykonane przez niego nagrobki miały kształt figuralny lub formę płyty. Artysta wykonywał także nagrobki skrzyniowe. W 1933 r. wykonał rzeźbę dla swojego grobowca. Wśród częstych jego motywów artystycznych był najczęściej Chrystus w Ogrójcu, figura NMP, niewiasta w stroju antycznym, dziecko zawieszające wianek na krzyżu, głowy łabędzie i ornamenty geometryczne. Zajmował się też wykuwaniem nagrobnych inskrypcji. Migalski wykonał kilkadziesiąt rzeźb nagrobnych – głównie na cmentarzu przy ul. Lipowej, ale także na pozostałych lubelskich cmentarzach – na Kalinowszczyźnie, przy ul. Unickiej i do podlubelskich cmentarzy. Na początku wojny, po zabraniu przez Niemców części jego zakładu, podupadł na zdrowiu i zmarł w szpitalu. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie.

Ciąg dalszy serialu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W naszym cyklu przyszła kolej na artystów. Lublin słynie nie tylko z bizantyjskich fresków w kaplicy zamkowej. Unikalnym freskom w katedrze towarzyszą niezwykłe kolekcje sztuki złotniczej. Poniżej, mistrz iluzji – Józef Meyer:

58. Meyer Józef (ok. 1720 – ok. 1760) – malarz. Pochodził z Brna na Morawach. Kształcił się w pracowni Franciszka Ecksteina. Około 1740 r. przybył do Polski. Wykonywał freski w stylu późnego baroku i rokoka w kościele jezuitów we Lwowie i w Trembowli. Po pożarze kościoła jezuitów w Lublinie p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (10 III 1752 r.), kiedy runęło sklepienie, Józef Meyer w latach 1756-1757 wykonał iluzjonistyczne freski dla świątyni. Po zakończeniu dzieła w lubelskim kościele, w następnym roku wymalował w całości kościół p.w. Rozesłania Apostołów dla zakonu pijarów w Chełmie. Freski Meyera w lubelskiej katedrze są najwspanialszym przykładem malarstwa iluzjonistycznego w Polsce, tworzącego złudzenie perspektywy, trójwymiarowości i krzywizny, prezentującego światłocień i bogaty zestaw barw. Najlepsze efekty iluzji można obejrzeć w skarbcu, gdzie obok fresków są kielichy i monstrancje – arcydzieła sztuki złotniczej. Z kolei zakrystia akustyczna zdumiewa nas efektami doskonałej słyszalności w przeciwległych kątach. Oba miejsca znakomicie potwierdzają znaną zasadę: „Cudze chwalicie – swego nie znacie, sami nie wiecie, co posiadacie”.

Pocztu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina’ – ciąg dalszy. W czwartek będzie przedstawiony najwybitniejszy twórca malarstwa iluzjonistycznego, pochodzący z Moraw, Józef Meyer. Postacią na środę jest człowiek wszechstronnie uzdolniony, wzorowy harcerz i żołnierz AK, więzień UB – Stanisław Magierski:

57. Magierski Stanisław (1904-1957) – muzyk, fotografik. Urodzony w Lublinie. W szkole należał do harcerstwa. W 1923 r. ukończył w Lublinie gimnazjum, następnie studiował farmację na UW w Warszawie, uzyskując w 1927 r. tytuł mgra. Po powrocie do Lublina przejął rodzinną firmę – drogeryjną hurtownię, sprzedawał sprzęt fotograficzny, utworzył nowoczesne w Lublinie laboratorium fotograficzne i produkował kosmetyki. Na wystawach fotograficznych otrzymywał dyplomy i wyróżnienia. W czasie okupacji był dwukrotnie aresztowany przez Niemców. Działał w ZWZ-AK. W 1944 r. był zastępcą szefa BIP Okręgu Lubelskiego AK. W 1943 r. napisał teksty i muzykę do pieśni partyzanckiej – Kołysanki leśnej: „Dziś do ciebie przyjść nie mogę” i wielu innych utworów. W 1944 r. dokonał fotograficznej dokumentacji ofiar mordu na Zamku oraz obozu na Majdanku. W grudniu 1944 r. został aresztowany przez NKWD i skazany na 10 lat więzienia. Po 2 latach więzienia na Zamku i we Wronkach, został zwolniony. W 1950 r. utworzył Farmaceutyczną Spółdzielnię Pracy „Permedia”. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej. Żonaty – mąż Danuty, nauczycielki i harcerki, podobnie jak on więzionej przez UB.

Kolejna postać z cyklu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Postacią na środę będzie w jednej osobie muzyk, poeta, przedsiębiorca, chemik – farmaceuta, fotografik, harcerz, więzień UB i założyciel teatru, mąż harcerki, też więźnia UB – autor najpiękniejszej pieśni partyzanckiej.

Postacią na wtorek jest patron Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i założyciel Muzeum Lubelskiego – Hieronim Łopaciński:

56. Łopaciński Hieronim (Rafał Lubicz, 1860-1906) – etnograf, historyk i bibliofil. Urodzony w Ośnie Górnym w Wielkopolsce. Studiował na Wydziale Filozoficzno-Historycznym w Warszawie. W 1884 r. został profesorem filologii i historii w gimnazjum w Lublinie. Był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Z pasją poświęcił się językoznawstwu i etnografii Lubelszczyzny. Zgromadził cenne dzieła literatury, w tym rzadkie druki i rękopisy, obejmujące prawie 12 tysięcy tomów – również opracowania do poznania historii Lublina. W 1901 r. zorganizował Wystawę sztuki i starożytności. W l. 1904-1905 odrzucił propozycje pracy na uczelniach we Lwowie i w Warszawie. Był współtwórcą Muzeum Lubelskiego i Biblioteki Publicznej w Lublinie. Dokonywał wielu cennych odkryć naukowych do poznania historii miasta: odczytał dokumenty dotyczące budowy kopuły w wieży kościoła Wniebowzięcia NMP, odkrył fresk w tym kościele, opisywał odkryte freski w kaplicy zamkowej. Zmarł na skutek nieszczęśliwego wypadku – wypadł z pędzącej bryczki, po spłoszeniu się koni. Jego imieniem nazwano Wojewódzką Bibliotekę Publiczną i ulicę na miasteczku akademickim.

Mój poczet „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” się rozrasta. Po zakończeniu „stu” (obecnie jest już 55 osoba), trzeba powiedzieć: „STOP!” i zająć się innymi obowiązkami. Druga lista liczy już 80 osób – do pełnej „drugiej setki” brakuje jeszcze 20 nazwisk, głównie działaczy społecznych, gospodarczych i naukowców). A oto lista osób, które powinny się znaleźć „w drugiej setce”:

1. Andrzej – malarz bizantyjski, autor fresków w kaplicy zamkowej, rozsławiający Lublin, jako miasto styku kultury Zachodu ze Wschodem.

2. Bajkowski Wacław – prezydent Lublina, zamordowany w Dachau.

3. Bay Karol – architekt, budowniczy kościoła św. Piotra i Pawła oo. Kapucynów.

4. Bechczyc-Rudnicka – dziennikarka, współpracownik „Kameny”.

5. Bernardoni Jan Maria – architekt, projektant kościoła jezuitów, obecnie katedry.

6. Białkowski Leon – historyk, archiwista, dokumentujący dzieje Lublina.

7. Bocheński Tadeusz – poeta, nauczyciel w liceum im. Staszica przez 13 lat.

8. Bogdanowicz Kazimierz (1837-1863) – powstaniec styczniowy, stracony w Lublinie.

9. Bryła Feliks (188-1939) – stracony 23 XII 1939 r.

10. Cangerle Jan – architekt, budowniczy kaplicy Tyszkiewiczów w kościele dominikanów.

11. Czechowic Marcin – teolog ariański, zmarł w Lublinie.

12. Czechowicz Mieczysław – aktor, urodzony w Lublinie.

13. Dębicki Stefan – oficer AK, rozstrzelany przez UB w 1946 r.

14. Dekutowski Hieronim „Zapora” – zamordowany przez UB.

15. Douglas Jan – przemysłowiec (I poł. XIX w.), produkujący maszyny rolnicze.

16. Dróżdż Wacław – wiceprezydent Lublina, rozstrzelany w Dachau.

17. Fijałka Michał – cichociemny, więzień UB.

18. Frick Adolf – browarnik, autor projektu budowy Teatru Miejskiego (obecnie Osterwy).

19. Frankowski Leon (1843-1863) – powstaniec styczniowy, stracony w Lublinie.

20. Fulman Marian – biskup lubelski, więzień Gestapo, zwolniony ze względu na wiek.

21. Halicki Henryk (właściwe nazwisko Hagenmayster) (1861-1921) – aktor, reżyser, dyrektor teatru „Rusałka” w Lublinie.

22. Hempel Jakub – architekt, autor przebudowy spalonego kościoła karmelitów na obecny ratusz.

23. Görlitz Kasper – browarnik.

24. Jan z Nowego Sącza – inżynier „rurmistrz”, autor budowy wodociągu do Lublina, o długości ponad 4 km, funkcjonującego w mieście od 1506 r. do 1673 r.

25. Jaworowski Aleksander – lekarz, działacz społeczny.

26. Jaworski Adam – dziennikarz, redaktor „Kameny”.

27. Koryzna Adolf – powstaniec styczniowy, fundator cmentarza na Kalinowszczyźnie.

28. Koterwas Barbara – reżyser, propagatorka tradycji niepodległościowej.

29. Kozłowski Tadeusz (1904-1941) – oficer rezerwy WP, harcmistrz. Zginął w Oświęcimiu.

30. Koźmian Kajetan – poeta, publicysta, lubelski urzędnik, działacz polityczny.

31. Koźmiński Honorat – zakonnik, błogosławiony, założyciel około 20 konspiracyjnych zgromadzeń zakonnych.

32. Kukuryka Stanisław – pierwszy prezes LSM.

33. Kurzątkowski Krzysztof (1925-1989) – malarz, grafik, skazany przez UB na karę śmierci. Wyrok zamieniono na 15 lat. Po 7 latach wypuszczony z więzienia.

34. Landau-Gutenger Gustaw – architekt, autor budowy Kasy Przemysłowców Lubelskich, obecnie hotelu „Lublinianka”, uważanego za najpiękniejszy obiekt eklektyzmu w Lublinie.

35. Leszczyński Jan (1812-1895) – zakonnik, kapucyn. Autor budowy kaplicy NMP w kościele Kapucynów w Lublinie.

36. Leszczyński Rafał – magnat, właściciel renesansowego pałacu, obecnie klasztoru karmelitów.

37. Lubomirski Stanisław Herakliusz – magnat, pisarz, właściciel kilku płaców w Lublinie, wybudował obecny gmach LTN.

38. Majewski Adam August (1838-1908) – działacz niepodległościowy, powstaniec styczniowy, prawnik.

39. Magierska Danuta, z domu Jankowska (1910-1984) – nauczycielka, harcmistrzyni, więziona przez UB, pozbawiona prawa wykonywania zawodu nauczyciela jęz. Polskiego, żona Stanisława, poety.

40. Marconi Henryk – architekt, autor przebudowy pałacu Lubomirskich (obecnie wydziału Politologii UMCS).

41. Mazurkiewicz Józef – historyk prawa, autor monografii o lubelskich jurydykach.

42. Merlini Dominik – architekt, autor przebudowy trybunału i Bramy Grodzkiej.

43. Moniewski Tadeusz (1901-1939) – dyrektor liceum im. S. Staszica. Wraz z innymi więźniami został rozstrzelany 23 XII 1939 r. na starym cmentarzu żydowskim.

44. Negroni Rudolf – architekt, autor projektu przebudowy kościoła bernardynow (wspólnie z J. Balinem).

45. Nowak Edmund – ksiądz, zginął w Katyniu.

46. Nowakowski Edward – zakonnik, powstaniec styczniowy.

47. Ostrogski Konstanty – magnat, fundator cerkwi Przemienienia Pańskiego w Lublinie.

48. Pajdowski Mikołaj – przewodnik, więzień UB.

49. Pankiewicz Józef – malarz, urodzony w Lublinie.

50. Papiewska Wanda – działaczka społeczna, siostra Jana Hempla. Po wojnie, dzięki znajomościom z Bierutem wyciągnęła z więzienia UB harcerki D. Magierską i M. Szewczykównę.

51. Papiewski Franciszek (1879-1956) – inżynier, działacz społeczny, muzyk.

52. Pelczarska Zofia, ps. Ciotka (1897-1944) – ppor. AK,. Więzień NKWD, rozstrzelana 18 grudnia 1944 r. na Zamku Lubelskim.

53. Potocki Stanisław Kostka – magnat, polityk, urodzony w Lublinie,

54. Raabe Henryk (1882-1951) – profesor, pierwszy rektor UMCS.

55. Rożniecki Józef – wojewoda lubelski, zamordowany przez NKWD.

56. Rudlicki – inżynier, konstruktor samolotów.

57. Sanguszko Paweł Karol – magnat, fundator kościoła kapucynów w Lublinie.

58. Sekutowicz Bolesław – prezes Sądu Apelacyjnego w Lublinie, rozstrzelany 23 XII 1939 r.

59. Słomkowski Antoni – ksiądz, rektor KUL, więzień UB.

60. Spazzio Jan – architekt, budowniczy kościoiła i klasztoru dla oo. Misjonarzy, obecnie seminarium duchownego.

61. Spychalski Józef – oficer AK, zamordowany przez NKWD.

62. Staniszewski Marian (1858-1926) – lekarz, działacz społeczny.

63. Strug Andrzej – pisarz, publicysta, działacz społeczny.

64. Surdacki Zygmunt – ksiądz, zamordowany w Oświęcimiu za ukrywanie Żydów.

65. Szmeding Konrad – szef sztabu NOW, rozstrzelany przez NKWD 1 XII 1944 r.

66. Szpiro-Szyffer Bela – działaczka Bundu, więzień Ravensbrück.

67. Szupenko Wanda – działaczka społeczna, organizująca pomoc więźniom Majdanka.

68. Szymański Antoni – drugi rektor KUL, więziony przez Gestapo.

69. Świtalska Maria (1914-1943) – nauczycielka, instruktorka ZHP, aresztowana w pociągu przez Gestapo i osadzona w areszcie w Dęblinie. Tego samego dnia popełniła samobójstwo.

70. Traversi Piotr – architekt, budowniczy kościoła św. Wojciecha na Podwalu iśw. Mikołaja na Czwartku.

71. Tremanzel Jakub – architekt, budowniczy kościoła św. Józefa (karmelitów).

72. Tylman z Gameren – architekt, budowniczy pałacu dla Lubomirskich, obecnie siedziby LTN.

73. Tyszkiewicz Janusz – magnat, fundator kaplicy w kościele dominikanów.

74. Urmowski Leon – malarz, autor obrazu, przedstawiającego ruiny starego zamku, wydał Almanach lubelski.

75. Walciszewska Maria (1902-1941) – nauczycielka, instruktorka ZHP, aresztowana przez Gestapo 18 lutego 1941 r., w tym samym dniu popełniła samobójstwo w celi więziennej „Pod Zegarem”.

76. Woliński Henryk (1824-1895) – urzędnik, prezydent Lublina, rozbudowywał Lublin w II połowie XIX w.

77. Wołowska Maria Marta – zakonnica, Niepokalanka, błogosławiona męczennica, urodzona w Lublinie, rozstrzelana koło Słonimia (obecnie Białoruś).

78. Załuska Jan – pułkownik WP, zginął w Katyniu.

79. Zawistowski Antoni (1882-1942) – ksiądz, błogosławiony męczennik, zginął w Dachau.

80. Życzyński Henryk – historyk literatury, zginął w Katyniu.

Następne nazwiska będą uzupełniane bez pośpiechu. Pierwszą „setkę” opublikuję w całości po zakończeniu tej prezentacji – pod koniec kwietnia.

Ciąg dalszy pocztu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Postacią, prezentowaną we wtorek będzie patron Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, Hieronim Łopaciński. Postacią na poniedziałek jest rektor XVI-wiecznej jesziwy, którego imieniem nazwano największą lubelską synagogę, symbolizujący wielokulturowy Lublin – akurat żyjący w czasie tworzenia w Lublinie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. A oto rabin – Salomon Luria Maharszal:

55. Luria Salomon Maharszal (1510-1573) – rabin. Urodził się w Brześciu nad Bugiem, kształcił się w Poznaniu i w Lublinie u pierwszego rektora jesziwy – Szaloma Szachny. Kiedy na zachodzie i południu Europy trwały wojny religijne i prześladowania innowierców, Lublin był nazwany w tym czasie przez Żydów Jerozolimą Królestwa Polskiego i Oxfordem Wschodu. Wyróżniał się w Europie wyższą uczelnią talmudyczną – jesziwą, istniejącą od 1518 r. i jedynym żydowskim samorządem w Europie, zwanym Sejmem Czterech Ziem (Waad Arba Aracot), powołanym przez króla Batorego w 1580 r. Salomon Luria po studiach talmudycznych został przełożonym jesziwy w Ostrogu i naczelnym rabinem Wołynia. W 1555 r. został naczelnym rabinem Lublina, a król Zygmunt August nadał mu w 1567 r. tytuł rektora lubelskiej jesziwy. Nazwa Maharszal jest skrótem tytułu, jakim był określany w języku hebrajskim: „Nasz Nauczyciel Salomon Luria”. Znawca Halachy i Talmudu zmarł w Lublinie i został pochowany na Starym Kirkucie. Jego imieniem nazwano największą lubelską synagogę, która w 1655 r. została zburzona przez Kozaków. Kolejna synagoga zawaliła się w 1854 r., a ostatnia została zburzona przez Niemców w 1942 r.