1. Czwartek.
Położony po lewej stronie Czechówki, znajduje się w pobliżu jej ujścia do Bystrzycy. Według badań archeologicznych jest to najstarsza osada w obecnym Lublinie, sięgająca VI wieku, a nawet V wieku. Nazwa wzgórza pochodzi od co tygodniowych targów, odbywających się u jego podnóża. Legenda głosi, że pierwszy, drewniany kościół w Lublinie, pod wezwaniem św. Mikołaja, stanął jeszcze w czasach Mieszka I. Nie wiadomo, kto i kiedy wysnuł taką teorię, która krąży w obiegu. Wiadomo z całą pewnością, że murowany kościół pod wezwaniem tego Świętego powstał dopiero pod koniec XVI w.
2. Grodzisko (później – Stary Kirkut).
Pojawiają się informacje, że grodzisko było wcześniejszą i właściwą, drewniano-ziemną twierdzą, zanim powstał gród w widłach Bystrzycy i Czechówki. Czas jego powstania odpowiada czasowi zasiedlenia Czwartku. Ponieważ od XVI wieku znajduje się tam żydowski cmentarz, nazywany kirkutem, badania archeologiczne na tym wzgórzu napotykają na przeszkody. Bardziej prawdopodobny jest, nie publikowany dotąd pogląd, że grodzisko mogło istnieć obok grodu na obecnym wzgórzu zamkowym, co znacznie miało utrudniać najeźdźcom opanowanie zespołu twierdz – gdyby wróg atakował jedną z nich, byłby rażony z obu stron. Z czasem grodzisko utraciło swoje strategiczne znaczenie, kiedy w grodzie pojawiła się murowana wieża, a zasiedlone Wzgórze Staromiejskie, zostało również ufortyfikowane przed wrogiem.
3. Wzgórze zamkowe (gród).
Nie znamy dokładnie daty postawienia grodu. Mógł istnieć już w IX wieku, mógł być postawiony w czasach Mieszka I lub za jego syna, Bolesława Chrobrego, lub przez nich rozbudowany. Z utraty Czerwienia (koło Chełma) w 981 r. możemy wyciągnąć dwa wnioski: 1) gród w Lublinie był za mocny, więc Włodzimierz I go nie zdobywał; 2) po utracie grodów w pobliżu Bugu, Mieszko musiał wzmocnić ziemie za Wisłą, budując lub rozbudowując gród w Lublinie. Wzgórze znajduje się w widłach dwóch (trzech) rzek: Bystrzycy i jej dopływu, Czerniejówki – z prawej strony oraz Czechówki – z lewej strony. Doskonałe usytuowanie wzgórza połączonego wówczas ze wzgórzem staromiejskim lessową „szyją” (być może już w tym czasie przekopaną), czyniło twierdzę trudno dostępną.
4. Stare Miasto.
Przyjęło się uznawać sąsiedzki Czwartek za Czechówką za najstarszy ośrodek miejski. Dwom pozostałym wzgórzom przypisano funkcje obronne. Jaka więc była rola wzgórza staromiejskiego? Wykopaliska archeologiczne na terenie obecnego Placu po Farze dowodzą, że zanim w tym miejscu zbudowano kościół, był tu wcześniej cmentarz. Dogodne warunki obronne – głębokie doliny Bystrzycy i Czechówki, były wielkim atutem dla mieszkańców Lublina narażonych najazdami ze wschodu i z północy.
Blog Wojciecha Górskiego 