VII. EDUKACJA W LUBLINIE – W CIENIU KRAKOWA, WILNA I ZAMOŚCIA.
1. Szkoła parafialna przy lubelskiej farze.
Pierwsza lubelska szkoła, zwana elementarną powstała przy parafii św. Michała. Utrzymywana była z funduszy rady miejskiej. Pierwsze wzmianki o lubelskiej szkole pochodzą z początku XV wieku. Na czele szkoły stał rektor, mający wyższe wykształcenie. Wykładowcami byli duchowni. Uczniowie i wykładowcy mieszkali w akademikach. Zamożniejsi uczniowie mieszkali na stancjach.
Po utworzeniu drugiej parafii św. Mikołaja na Czwartku powstała w Lublinie druga szkoła elementarna.
2. Kolegium jezuickie w latach 1586-1773.
W 1586 r. przy jezuickim kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty powstało kolegium, mające status szkoły średniej, kształcące przede wszystkim młodzież szlachecką. Został zbudowany potężny gmach szkoły, kształcący jednocześnie kilkuset uczniów. Pierwszym rektorem kolegium był wybitny teolog oraz znawca i tłumacz literatury antycznej, ks. Stanisław Warszewicki. Innym wybitnym rektorem tej szkoły był ks. Franciszek Koźmiński, architekt który w latach 1752-1754 przebudował spaloną katedrę oraz dobudował do niej zakrystię akustyczną i salę paradną, zamienioną obecnie na skarbiec. (Oba obiekty, obok cudownego obrazu MB Płaczącej są obecnie największymi atrakcjami katedry). Jezuickie kolegium istniało do 1773 r., kiedy bullą papieską rozwiązano zakon jezuitów.
Za obecnego spadkobiercę lubelskiego kolegium uważa się I LO im. Stanisława Staszica, legitymujące się właśnie datą założenia szkoły w 1586 r.
Lublin mało znany – część 62:
3. Szkoły zakonne w przedrozbiorowym Lublinie.
Oprócz publicznych szkół, tworzonych głównie dla młodzieży szlacheckiej, istniały wewnętrzne szkoły klasztorne, kształcące przyszłych księży – zakonników. W okresie przedrozbiorowym istniały w Lublinie głównie szkoły u dominikanów i u bernardynów.
W historii Lublina zapisał się kilkudziesięcioletni epizod dominikańskiej szkoły teologicznej, Studium Generale, założonej w 1644 r., przez świątobliwego ojca Pawła Ruszla, działającej do 1686 r. Poziom naukowy szkoły oraz niezwykła osobowość jej założyciela, wyróżniały tę szkołę spośród innych szkół zakonnych w Polsce.
W XVIII wieku, od 1714 r., edukacją duchownych zajął się zakon misjonarzy, którzy w 1788 r. przejął również seminarium duchowne przy lubelskiej farze. Po ustanowieniu diecezji lubelskiej 1805 r., szkoła otrzymała nową nazwę: Seminarium Diecezjalne Lubelskie.
4. Edukacja panien szlacheckich.
Edukacją młodzieży żeńskiej zajmowały się siostry wizytki, sprowadzone do Lublina w 1723 r. Młode dziewczęta, przebywające w przyklasztornej szkole uczyły się łaciny i języka francuskiego, a oprócz tego – wielu praktycznych zajęć, niezbędnych w życiu dorosłej kobiety. 18 lutego 1732 r. w drewnianym klasztorze wydarzyła się tragedia: w wyniku pożaru śmierć poniosło 7 sióstr zakonnych i 18 szlacheckich uczennic. Po 2-letnim gościnnym pobycie u sióstr brygidek, w 1734 r. wizytki wróciły do nowego, już murowanego klasztoru. Po ostatecznym opuszczeniu klasztoru w 1810 r., siostry trafiły ponownie do klasztoru sióstr brygidek.
5. Lubelska Szkoła Wydziałowa.
Po likwidacji szkoły jezuickiej, opuszczony obiekt przejęła Komisja Edukacji Narodowej, a w nowej szkole uczyło wielu dawnych jezuickich wykładowców. W 1774 r. kolegium przemianowano na Szkołę Wojewódzką, a w 1781 r. – na Szkołę Wydziałową. Prowadzona przez KEN szkoła była pierwszą szkołą świecką w mieście, a językiem wykładowym był język polski.
6. Lubelska szkoła średnia na początku XIX wieku.
W czasach zaboru austriackiego lubelska szkoła została przemianowana na gimnazjum austriackie, a w okresie Księstwa Warszawskiego – na Szkołę Departamentową (od nazwy departamentu – odpowiednika województwa). W Królestwie Polskim, w 1817 r. szkołę przemianowano na Wojewódzką.
Najbardziej znanym uczniem lubelskiej Szkoły Wojewódzkiej był Józef Ignacy Kraszewski, który po roku nauki w latach 1826-1827 nie otrzymał promocji do następnej klasy z powodu kłopotów z matematyką.
Blog Wojciecha Górskiego 