Budowniczy pierwszego osiedla LSM wśród „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Postacią na czwartek będzie pierwszy znany nam lubelski inżynier, pochodzący z Nowego Sącza. W środę prezentujemy twórcę pierwszego osiedla LSM, które było wzorem dla następnych osiedli. Feliks Haczewski:

99. Haczewski Feliks (1907-1984) – architekt. Absolwent Wydziału Architektonicznego Politechniki Lwowskiej, autor projektu pierwszego osiedla im. Adama Mickiewicza na LSM w l. 1958-1959. Pochowany w Warszawie na Starych Powązkach. Założona w 1957 r. przez Stanisława Kukurykę Lubelska Spółdzielnia Mieszkaniowa, stała się wzorcem społeczno-kulturowym oraz architektoniczno-krajobrazowym Lublina i Polski. LSM, powstałe na terenie dawnych jurydyk klasztornych Rury (Bonifraterskie, Brygidkowskie, Jezuickie i Wizytkowskie). Haczewski, propagujący modernistyczne, funkcjonalne rozwiązania architektoniczne, z dużą ilością zieleni, przestrzenią wokół bloków, udekorowaną rzeźbami, z całą infrastrukturą osiedlową (szkoła, przedszkola, sklepy, punkty usługowe), stosowane już w Berlinie w latach dwudziestych XX w., reprezentuje grono architektów, tworzących inne osiedla: Oskara Hansena (najbardziej oryginalna architektura Os. Słowackiego), Antoniego Hermana (Os. Piastowskie i Os. Prusa), Tadeusza Bobko (Os. Krasińskiego), Janusza Linka (Os. Sienkiewicza i Os. Konopnickiej). Jedynym mankamentem LSM jest brak parkingów dla samochodów.

Pierwszy znany lubelski przedsiębiorca wśród „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W środę będzie przedstawiony twórca pierwszego osiedla LSM. Postacią na wtorek jest Jan Fajfer:

98. Fajfer (Feifer, Pfeiffer) Jan (ok. 1500 – ok. 1560) – przedsiębiorca, papiernik. Pochodził ze Śląska. Wcześniej pracował w papierni w Mogile (obecnie Kraków). W 1538 r. uzyskał od króla Zygmunta I Starego dotację na budowę papierni we wsi Tatary przy Wielkim Stawie Królewskim, znajdującej się na granicy Lublina. Jego papiernia była murowana i miała dwa koła młyńskie. Po roku 1560 właściciel fabryki zmarł. Zakład po Fajferze przejął jego zięć, czeladnik Tomasz Wąs. Po pożarze w 1563 r. odbudował i rozbudował zakład, tworząc największą papiernię w całej Rzeczypospolitej, zasilaną czterema kołami. Rodzinną tradycję kontynuowali jego syn Adam Wąsowicz i wnuk Michał Wąsowicz. Pomyślność zakładu trwała do czasu najazdu wojsk moskiewsko-kozackich w 1655 r., który zniszczył groblę, tak że młyny stanęły. Po kolejnych najazdach Szwedów i Rakoczego naprawiono groblę, ale papierni już nie uruchomiono – cały zakład zamieniono na młyn, nazywany tradycyjnie papiernią. W II połowie XIX wieku rodzina niemieckich przemysłowców Krausse postawiła w tym miejscu młyn parowy. Papiernia Fajfera – Wąsa jest widoczna na najstarszym wizerunku Lublina Brauna i Hogenberga z 1618 r.

Budowniczy Domu Partii wśród „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. We wtorek prezentowaną postacią będzie pierwszy znany lubelski przemysłowiec, właściciel największej papierni w Polsce. Postacią na poniedziałek jest architekt budujący i dom partii i gmach komendy MO i kościoły. Jest nim Czesław Doria-Dernałowicz:

97. Doria-Dernałowicz Czesław (1901-1993) – architekt. Urodził się w Stefanowie na Białorusi. Po wybuchu rewolucji październikowej w Rosji przybył z rodziną do Warszawy. W 1920 r. walczył z Rosją. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W 1936 r. przeprowadził się do Lublina. Podjął pracę architekta w Zarządzie Miejskim. Był również wykładowcą architektury w Państwowej Szkole Budownictwa w Lublinie. W l. 1936-1938 zaprojektował odrestaurowanie winiarni pod kamienicą Lubomelskich oraz dobudował trzecie piętro z attyką do kamienicy Konopniców. Ranny w czasie bombardowania Lublina w 1939 r., okupację spędził w mieście, projektując zabudowę przestrzenną Czechowa. Po wojnie opracował projekt odbudowy zakrystii akustycznej w katedrze i pałacu Czartoryskich w Lublinie. W l. 1950-1959 jako dyrektor biura „Miastoprojekt” przygotowywał inwentaryzację wielu obiektów zabytkowych. Projektował także nowe obiekty w mieście, jak: Dom Partii, gmach Wojewódzkiej Komendy MO, Technikum Chemiczne przy Al. Racławickich, Wydział Farmacji AM przy ul. Radziwiłłowskiej, rozbudowa konwiktu na KUL, modernizacja hotelu Europa. Zmarł w Lublinie.

Neogotyckie dzieło architekta klasycyzmu. Postacią na poniedziałek będzie lubelski architekt XX wieku, budowniczy m.in. Domu Partii. Postacią na sobotę, wśród „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” jest Antoni Corrazzi:.

96. Corrazzi Antoni (1792-1877) – architekt. Urodzony w Livorno, w Polsce tworzył dzieła architektury w l. 1819-1847, zmarł we Florencji. Był propagatorem późnego klasycyzmu, ale pierwszym jego obiektem w Polsce była neogotycka Wieża Trynitarska z 1819 r. oraz klasycystyczny portyk przy katedrze. Wieża Trynitarska, która ma wysokość 65 m i taras widokowy na wysokości 42 m, jest dawną dzwonnicą, wybudowaną nad furtą klasztorną. Jej nazwa pochodzi od klasztoru trynitarzy, którzy w l. 1781-1814 byli właścicielami ogromnego kompleksu pojezuickiego: kościoła, klasztoru, kolegium i wieży-dzwonnicy. Po ustanowieniu diecezji lubelskiej w 1805 r., zdewastowany w tym czasie kościół został wytypowany na przyszłą katedrę, a na architekta podejmującego się renowacji świątyni i budowy wieży, wybrano Corrazziego. Sam artysta jest kojarzony z klasycyzmem i z Warszawą, ale Lublin szczyci się neogotycką wieżą. Portyk przy katedrze był wiele razy przebudowywany – zmieniano mu liczbę kolumn. Wieża jest jedną z wizytówek Lublina. Obecnie mieści się w niej Archidiecezjalne Muzeum Sztuki Religijnej. Ingres biskupa do odnowionej przez Corrazziego katedry nastąpił w 1832 r.

Ciąg dalszy listy „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W trakcie publikacji tej listy następowała częściowa weryfikacja nazwisk. Kolejne osoby są w nowym porządku alfabetycznym. W sobotę będzie warszawski architekt, który swoją karierę artystyczną zaczynał w Lublinie. Postacią na piątek jest założycielka wielu lubelskich szkół. Jej szkoła otrzymała po wojnie imię innej, warszawskiej działaczki – jej rówieśnicy. Wacława Arciszowa:

95. Arciszowa Wacława (1870-1953) – nauczycielka. Urodzona w Żytomierzu na Ukrainie, ukończyła szkołę w Kamieńcu Podolskim, a następnie – studiowała w wolnej wszechnicy w Warszawie, zwanej Uniwersytetem dla Wszystkich. W czasie rewolucji w 1905 r. działała w Lublinie i w Nałęczowie w patriotycznej organizacji oświatowej „Światło”. Prowadziła w Nałęczowie tajne nauczanie dla dzieci i dorosłych oraz w Lublinie – zajęcia metodyczne dla nauczycieli. W 1912 r. założyła w Lublinie przy ul. Krakowskie Przedmieście 4-klasową szkołę dla dziewcząt, w której zasłynęła jako wspaniały nauczyciel, pedagog i dyrektor. W 1918 r. jej szkoła została przekształcona w 8-klasową szkołę. W 1920 r. przeprowadzono w jej szkole pierwszą maturę. Szkołę Arciszowej przeniesiono później na ul. Radziwiłłowską. W 1936 r. jej szkołę przekształcono w gimnazjum i liceum. W 1949 r. jej szkołę upaństwowiono jako tzw. IV LO w Lublinie, znajdujące się przy ul. Szkolnej na Czwartku, a w 1967 r. ta nowa szkoła otrzymała imię Stefanii Sempołowskiej – działaczki oświatowej i politycznej okresu zaborów. W opinii władz PRL, Wacława Arciszowa, jako założycielka szkoły, nie zasługiwała na jej patronkę.

Geniusz szachowej gry kombinacyjnej – wśród „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W piątek przedstawię niedocenianą założycielkę wielu szkół żeńskich w Lublinie. Postacią na czwartek jet patron międzynarodowych turniejów szachowych, rozgrywanych w Lublinie – Jan Cukiertort:

94. Zukertort Johann (1842-1888) – szachista. Urodzony w Lublinie, jako Jan Herman Cukiertort, W 1855 r. wyjechał z rodzicami do Wrocławia, gdzie podjął studia medyczne. W wieku 19 lat nauczył się gry w szachy. Jego szachowym mistrzem był wrocławski matematyk Adolf Anderssen. W latach siedemdziesiątych XIX wieku Zukertort stał się czołowym szachistą świata. W 1878 r. wygrał turniej w Paryżu, a w 1883 r. – w Londynie. W 1886 r. odbył się w USA pierwszy szachowy mecz o mistrzostwo świata między Zukertortem a Wilhelmem Steinitzem. Po początkowej przewadze (4:1 po 5 partiach) Zukertort nie wytrzymał kondycyjnie trudów turnieju i przegrał mecz. Zukertort był wirtuozem gry kombinacyjnej – efektownej, widowiskowej i niezwykle dramatycznej. Jego partie są uważane za arcydzieła gry szachowej. Szachista był też obdarzony zdolnościami lingwistycznymi. Był dosyć oryginalny w poczuciu swojej tożsamości. Ewangelik, polski Żyd w zaborze rosyjskim, przyjął obywatelstwo niemieckie, a następnie brytyjskie. Jest bohaterem książki C. Domańskiego i T. Lisowskiego: „Arcymistrz z Lublina”. Szachista jest jedynym przedstawicielem sportu w cyklu 100 wybitnych postaci Lublina.

W poczcie „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” w środę będzie aktor i reżyser oraz dyrektor szkoły teatralnej. Postacią na wtorek jest człowiek, uwieczniony na dwóch lubelskich pomnikach, którego motto biskupie „Soli Deo” jest symbolem lubelskiej katedry. Jest nim kardynał Stefan Wyszyński:

92. Wyszyński Stefan (1901-1980) – biskup lubelski, prymas Polski, kardynał. Urodzony w Zuzeli nad Bugiem, kształcił się w Warszawie i w Łomży, a następnie w Seminarium Duchownym we Włocławku, gdzie w 1924 r. uzyskał święcenia kapłańskie. W l. 1925-1929 był studentem KUL, uzyskując doktorat. Od 1932 r. był redaktorem naczelnym miesięcznika „Ateneum Kapłańskiego”. W okresie II wojny światowej ukrywał się przed Gestapo w Laskach koło Warszawy, będąc kapelanem oddziału AK. Po wojnie został rektorem seminarium duchownego we Włocławku. W latach 1946-1948 był biskupem lubelskim, doprowadzając do odbudowy częściowo zniszczonej katedry. Jego motto biskupie „Soli Deo” (Jedynemu Bogu), znajduje się na frontonie odbudowanej katedry. Wyszyński jako biskup lubelski został wybrany na arcybiskupa gnieźnieńsko-warszawskiego i prymasa Polski. Jako prymas, pełniący funkcję w czasach stalinizmu i w późniejszym okresie PRL uchronił Kościół w Polsce przed rozbiciem go przez komunistów. Prymas został uhonorowany w Lublinie dwoma pomnikami – wraz z papieżem Janem Pawłem II na dziedzińcu KUL i przed kurią biskupią. Jego imię nosi też Szpital Wojewódzki przy Al. Kraśnickiej.

Polski przemysłowiec wśród „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. We wtorek będzie przedstawiony biskup, którego motto jest na fasadzie lubelskiej katedry. Postacią na poniedziałek jest Mieczysław Wolski:

91. Wolski Mieczysław (1842-1904) – przemysłowiec. Urodzony w Jabłonowicach pow. Końskie. W czasie nauki w szkole średniej w Warszawie pracował w zakładach metalowych Evansa w Warszawie. Za udział w powstaniu styczniowych został wcielony do karnych batalionów rosyjskich. Po dwóch latach, dzięki zabiegom rodziny, został z nich zwolniony. Podjął pracę w zakładach metalowych w Białogonie, a następnie – w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnego w Puławach. W 1875 r. zawarł spółkę handlowo-przemysłową z Mieczysławem Łabęckim, uruchamiając fabrykę maszyn i narzędzi rolniczych jako „M. Wolski i S-ka” w dzielnicy Piaski, z filiami w Zamościu i w Hrubieszowie. Wolski był jednym z założycieli Lubelskiego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego oraz Kasy Przemysłowców Lubelskich, pełniąc w latach 1894-1897 funkcję prezesa. Od 1901 r. był przewodniczącym Rady Opiekuńczej Siedmioletniej Szkoły Handlowej w Lublinie. Po śmierci został pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Lipowej w Lublinie. Przed I wojną światową Wolski był w Lublinie jednym z niewielu Polaków przemysłowców. Jego fabryka została przejęta przez komunistyczne władze w 1946 r.