Kolejna postać z cyklu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W sobotę będzie przedstawiony przedstawiciel bogatej rodziny mieszczańskiej z XVI wieku – Jan Lubomelski. Postacią na piątek jest Stefan Sowa, nazywany też Lelek-Sowa, człowiek który podobnie jak Beniowski, został zesłany na Syberię „za daleko”. Nie było dotąd w Lublinie człowieka, który zwiedziłby 4 kontynenty, miał dyplomy uniwersyteckie – amerykański i polski, walczył z caratem i z Niemcami. Aresztowany w Dzierzkowicach, jako jedyny parlamentarzysta Lublina, został stracony przez Niemców. Tydzień po warszawskich Palmirach mieliśmy swoje „Palmiry” – Rury, gdzie w lecie 1940 r. rozstrzelano pół tysiąca ludzi. Stefan Lelek-Sowa:

Ciąg dalszy pocztu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Postacią, prezentowaną w piątek będzie niezwykły człowiek – Stefan Lelek-Sowa. Postacią na czwartek jest polski przemysłowiec, właściciel pierwszej w Polsce fabryki samolotów – Teofil Laśkiewicz:

52. Laśkiewicz Teofil (1869-1925) – inżynier, przemysłowiec. Urodzony w Skierniewicach, studiował w Instytucie Technologicznym w Petersburgu. Pracował w fabryce Lilpop w Warszawie. W 1899 r. zawarł spółkę z Emilem Plage, zakładając przedsiębiorstwo „E. Plage i T. Laśkiewicz”. Po śmierci wspólnika w 1909 r. jego rodzina wyraziła zgodę na dalsze funkcjonowanie firmy pod tą nazwą. W 1910 r. T. Laśkiewicz zawarł spółkę z Kazimierzem Arkuszewskim, produkując na terenie Bronowic urządzenia do przemysłu spożywczego. Tuż przed I wojną światową zakład zatrudniał 450 robotników. Po odzyskaniu niepodległości fabryka „E. Plage i T. Laśkiewicz” otrzymała zlecenie jako pierwsza w Polsce na produkcję samolotów wojskowych. Po śmierci właściciela fabryką kierował jego syn Roman. W 1935 r. fabryka została przejęta przez państwo jako Lubelska Wytwórnia Samolotów. T. Laśkiewicz prowadził aktywną działalność w wielu stowarzyszeniach branżowych, społecznych i charytatywnych. Był założycielem Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego Robotników Chrześcijańskich w Lublinie, działał w Lubelskim Towarzystwie Dobroczynności. Był też opiekunem Szpitala św. Józefa.

Rozpoczynamy drugą połowę „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Jutro będzie przedstawiony polski przemysłowiec Teofil Laśkiewicz, który jako pierwszy w niepodległej Polsce produkował samoloty. Postacią na dzisiaj jest inicjator budowy Domu Żołnierza w Lublinie i działacz społeczny, Wawrzyniec Kwiatkowski:

51. Kwiatkowski Wawrzyniec (1890-1984) – oficer WP, nauczyciel, działacz społeczny, pisarz. Urodzony w Łąckiem na Pokuciu. W czasie I wojny światowej walcząc w armii austro-węgierskiej, zdobył kwalifikacje oficerskie. Po odzyskaniu niepodległości kierował referatem oświatowym WP w Lublinie. Ukończył historię i prawo na UL. Był inicjatorem budowy Domu Żołnierza w Lublinie. W tym celu organizował publiczne kwesty, imprezy sportowe i kulturalne. Był autorem tekstu na pamiątkowej tablicy, umieszczonej na obiekcie w 1933 r. Działał aktywnie w PCK i w wielu innych organizacjach społecznych. W 1939 r., w czasie walk z Niemcami, trafił do niewoli w Brześciu. Ze względu na wiek został z niej zwolniony. W czasie wojny pracował w referacie spisu ludności. Dla władz Polski Podziemnej napisał projekty reformy szkolnictwa i reformy rolnej. 30 VI 1944 r. został aresztowany przez Gestapo, osadzony na Zamku i skazany na śmierć. Uratował się jako jeden z nielicznych z mordu kilkuset więźniów. Po wojnie pracował w wielu urzędach i studiował na Wydziale Rolnym UMCS. Był autorem wielu opracowań (Lublin moje miasto) i pamiętników. Był żonaty. Jeden z 3 jego synów zginął w Oświęcimiu.

Półmetek pocztu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”! Postacią na środę będzie nauczyciel i oficer WP, Wawrzyniec Kwiatkowski. Jako 32 osoba była prezentowana Antonina Grygowa – osoba zasługująca na pomnik. Postacią na wtorek – ostatni dzień lutego jest też Antonina – Koryznowa, chociaż w Lublinie jest błędna nazwa ulicy „jej nazwiska” – Marii Koryznowej (potocznie mówi się: jej imienia). Przedstawiam równie szlachetną, drugą Antoninę – Koryznową:

50. Koryznowa Antonina, z domu John (1855-1933) – działaczka społeczna. Jej rodzice, pochodzący z Anglii, kupili majątek Ponikwoda. Kiedy brat i siostra przenieśli się do Warszawy, Antonina wyszła za właściciela sąsiedniego dworku Sierakowszczyzna, pochodzącego ze Żmudzi, byłego powstańca styczniowego i zesłańca syberyjskiego, Adolfa Koryznę, który przed śmiercią zwrócił się do żony, by jego majątek Sierakowszczyznę przeznaczyć na cele charytatywne. Zgodnie z wolą zmarłego męża Antonina poświęciła się społecznej pasji: ofiarowała 15 ha majątku na cmentarz na Kalinowszczyźnie, założyła sierociniec dla około 150 dzieci, wyposażając je na dalszą drogę życiową, wspierała KUL, opiekowała się dwoma domami emerytów nauczycieli. Po odzyskaniu niepodległości, co roku zapraszała na wigilię 20 żołnierzy, pełniących służbę w Lublinie. Jej służbę dla innych doceniali prezydenci RP, dwukrotnie ją odwiedzając w Lublinie. Antonina Kryznowa „zmarła na posterunku” w wieku 78 lat – w czasie kwesty ulicznej przed Bramą Krakowską. Jej pogrzeb był najbardziej uroczysty w przedwojennym Lublinie. W dowód pamięci jej nazwiskiem nazwano ulicę (z innym imieniem: Maria).

Prezentuję kolejną postać z cyklu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Jutro – postacią będzie „patronka” Kalinowszczyzny – Antonina Koryznowa. Dzisiaj przedstawiam człowieka, który został zamordowany na Kalinowszczyźnie wraz z wieloma innymi przedstawicielami lubelskiej inteligencji, który uważał, że swoją misję trzeba wypełniać do końca – bez względu na okoliczności. Jest nim Antoni Krzyżanowski:

49. Krzyżanowski Antoni (1884-1939) – nauczyciel. Urodzony w Kownie, studiował na Wydziale Filozoficzno-Historycznym w Moskwie. Przez 7 lat uczył w szkołach Rosji i na Ukrainie. W 1919 r. przybył do Lublina. W 1920 r. służył w wojsku polskim. W 1921 r. zrzekł się obywatelstwa Litwy i przyjął obywatelstwo polskie. W latach 1919-1929 był dyrektorem Męskiego Gimnazjum im. Stefana Batorego, a w latach 1929-1939 – dyrektorem Żeńskiego Gimnazjum i Liceum Wacławy Arciszowej. W pierwszych tygodniach okupacji hitlerowskiej rozpoczął nowy rok szkolny, kontynuując w niej nauczanie. Został aresztowany przez Gestapo 9 XI 1939 r. Był więziony na Zamku Lubelskim. 23 XII 1939 r. został rozstrzelany na starym cmentarzu żydowskim w Lublinie. Był żonaty. Miał córkę i czterech synów. Syn Bohdan – kapitan żeglugi, walczył w 1939 r. na Oksywiu, Antoni – oficer AK, zginął w czasie Powstania Warszawskiego, Leszek – pilot, walczył w 1939 r., zmarł w czasie ewakuacji do Anglii, Jarosław – jako 17-latek był więźniem Pawiaka. Przy starym kirkucie na Kalinowszczyźnie stoi pomnik, upamiętniający egzekucję więźniów Zamku Lubelskiego. Lublin dotąd nie uczcił bohatera nazwą ulicy, czy szkoły.

Kontynuuję serię „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Nasz serial dobiega półmetka. Dokładnie w ostatni dzień lutego będzie 50 postaci. Osobą prezentowaną w poniedziałek będzie nauczyciel Antoni Krzyżanowski. Postacią na sobotę jest lekarz, pracujący w powojennym Lublinie, przynoszący sławę temu miastu. Był nim Tadeusz Krwawicz:

48. Krwawicz Tadeusz (1910-1988) – lekarz okulista. Urodzony we Lwowie, studiował na AGH w Krakowie i medycynę we Lwowie. W 1938 r. uzyskał dyplom lekarza, a rok później – doktora medycyny. W l. 1944-1945 był lekarzem w II Armii WP, a w l. 1945-1948 – adiunktem w katedrze okulistyki Wydziału Lekarskiego UMCS i ordynatorem Oddziału Ocznego Szpitala Dzieciątka Jezus. Po utworzeniu Akademii Medycznej w 1950 r. w Lublinie, był aż do emerytury w 1980 r. kierownikiem Katedry i Kliniki Chorób Oczu, gdzie zorganizował wiele nowoczesnych oddziałów. Specjalizował się w chirurgii zaćmy oraz kriochirurgii i krioterapii oka. Był członkiem wielu krajowych i międzynarodowych towarzystw naukowych, pełniąc w nich wysokie funkcje – był m.in. prezesem Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i Międzynarodowego Stowarzyszenia Kriookulistyki. Był też autorem wielu publikacji, laureatem wielu odznaczeń i wyróżnień, m.in. – doktorem honoris causa UMCS. Zmarł w Lublinie, został pochowany w Kazimierzu Dolnym. W pałacu LTN jest wmurowana tablica pamiątkowa, poświęcona wybitnemu lekarzowi. Jego imieniem nazwano jedną z ulic na Węglinie Północnym.

Następna postać z cyklu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina. Jutro będzie przedstawiony najwybitniejszy lubelski lekarz czasów powojennych, światowej sławy okulista, Tadeusz Krwawicz. Postacią na dzisiaj jest przedstawiciel licznej rodziny przemysłowców – młynarzy, który miał stryja i syna o tym samym imieniu. Syn w III RP nie doczekał się zwrotu chociażby części majątku, przejętego przez komunistyczne państwo. Niemiec z pochodzenia, ewangelik, zapisany chlubnie w historii naszego miasta, dokarmiający partyzantów i więźniów Majdanka, Edward Krausse, nazywany też przez Polaków „Krauze” (podwójne „ss” czyta się bezdźwięcznie):

Ciąg dalszy pocztu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Jutro będzie przedstawiony przemysłowiec Edward Krausse, reprezentujący liczną rodzinę lubelskich młynarzy.
Postacią prezentowaną dzisiaj jest harcmistrz Tadeusz Kozłowski:

46. Kozłowski Tadeusz (1904-1941) – oficer rezerwy WP, harcmistrz. Urodzony w Lublinie. Od 1917 r. był członkiem ZHP. W okresie nauki w Szkole Lubelskiej należał do 2. Lubelskiej Drużyny Harcerskiej, a od 1922 r. był komendantem zuchów w 7. LDH. W latach 1923-1927 kontynuował naukę w Państwowej Szkole Mierniczej i Drogowej w Kowlu, gdzie uzyskał dyplom technika drogowo-wodnego. Odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Krakowie. Następnie pracował w Zarządzie Miejskim w Lublinie jako technik drogowo-wodny. W latach 1932-1939 pełnił ważne funkcje w harcerstwie: był komendantem Hufca Harcerzy w Lublinie, uzyskał uprawnienia harcmistrza, a następnie został Komendantem Chorągwi Lubelskiej. Brał udział w kampanii wrześniowej – w czasie bitwy pod Tomaszowem Lubelskim dostał się do niewoli, z której uciekł. W czasie okupacji, pracując w Zarządzie Miejskim, pełnił jednocześnie funkcję komendanta Chorągwi Lubelskiej „Szarych Szeregów”. Aresztowany 31 marca 1941 r., został wywieziony do Oświęcimia, gdzie zginął we wrześniu tego samego roku. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie. Harcmistrz był kawalerem.

Kochanowski, Staszic, Wyszyński wśród sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina? – tak! Ci trzej wymienieni panowie są patronami ulic prawie w każdym polskim mieście. Do kanonu „bohaterów narodowych” brakuje jeszcze Kościuszki i Mickiewicza. Kościuszko bywał na Sławinku u swojego stryja, ale poza tym – w niczym się Lublinowi nie przysłużył. A Mickiewicz? – nie był nawet w Warszawie, ani w Krakowie, choć ma tam okazałe pomniki. Ale wbrew opiniom niektórych, że Kochanowski był w Lublinie tylko bohaterem jednego tragicznego zdarzenia (kiedy umarł), poeta Jan bywał w Lublinie wiele razy, co jest udokumentowane jego utworami.

Ciąg dalszy pocztu „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Jutro (w środę) będzie najwybitniejszy poeta renesansu, Jan Kochanowski. Postacią na dzisiaj jest ksiądz Ignacy Kłopotowski:

44. Kłopotowski Ignacy (1866-1931) – duchowny. Urodzony w Korzeniówce koło Drohiczyna. Studiował w Seminarium Duchownym w Lublinie, a następnie teologię w Petersburgu. W 1891 r. przyjął święcenia kapłańskie w Lublinie i przebywał w tym mieście do roku 1908, będąc wikarym w kilku parafiach i rektorem kościoła świętego Stanisława. Jednocześnie był kapelanem w Szpitalu św. Wincentego a Paulo i profesorem w Seminarium Duchownym. Ksiądz był też aktywnym działaczem Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności – we współpracy z nim zakładał instytucje gospodarcze i charytatywne: Lubelski Dom Zarobkowy, sierocińce, przytułek dla starców, dom noclegowy, tanią kuchnię i pośrednictwo pracy. Założył też dom dla samotnych matek. Na skutek decyzji władz carskich, kolejne przytułki dla ubogich zakładał już poza miastem, wykupując obiekty, lub budując nowe. Pasjonującą dziedziną aktywności księdza była prasa. Wydawał pisma religijno-patriotyczne, miał własną drukarnię i centrum dystrybucji (kolportażu). Jego osiągnięcia w dziedzinie wydawniczej nazywano koncernem. Od 1908 r. przebywał w Warszawie, gdzie zmarł. Aktywny duchowny jest obecnie kandydatem na ołtarze.