Z cyklu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” w piątek będzie prezentowany komisarz powstańczy na Lubelszczyznę, 20-letni Leon Frankowski. Na dzień 27 stycznia przedstawiam potężnego magnata z XVI wieku, urodzonego w Dąbrowicy, Jana Firleja:

23. Firlej Jan (1521-1574) – marszałek wielki koronny, działacz reformacji. Urodzony w Dąbrowicy (obecnie Lublin). Studiował w Lipsku i w Padwie. Był posłem, senatorem, od 1563 r. – marszałkiem wielkim koronnym, a później także wojewodą i starostą krakowskim. Po śmierci Zygmunta Augusta chciał przeforsować Lublin na miejsce przyszłej elekcji nowego króla. Podpisał akt konfederacji warszawskiej (1573 r.), gwarantującej wolność religijną. Był jednym z polskich kandydatów na króla Polski. W czasie elekcji popierał kandydaturę króla Szwecji Jana Wazy, a później – Henryka Walezego. W czasie koronacji Henryka Walezego na króla Polski, wymusił na królu złożenie przysięgi, gwarantującej wolność religijną dla protestantów, głosząc: „Jurabis, rex, promisisti” (królu, obiecałeś przysiąc). Magnat zmarł w Kocku. Firlejowie postawili pierwszy magnacki pałac w Lublinie (zwany Lubomirskich – obecnie gmach Wydziału Politologii UMCS). Syn kalwina Jana – Henryk, jako prymas ufundował w kościele dominikanów kaplicę z najpiękniejszą sztukaterią (Jan Wolff) oraz nagrobkami pradziadka i dziadka. Jan Firlej został uwieczniony na obrazie Jana Matejki „Unia Lubelska”.

Kontynuuję serię „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W piątek prezentowaną postacią będzie postać z XVI wieku – marszałek wielki koronny, Jan Firlej. W czwartek będzie, pozostający w cieniu sław: Biernackiego, Jaczewskiego i Chodźki, wybitny lubelski lekarz i społecznik, Stanisław Dobrucki:

22. Dobrucki Stanisław (1862-1919) – lekarz, działacz społeczny. Urodzony w Szarogrodzie na Podolu, ukończył studia w Warszawie i w czeskiej Pradze. W 1887 r. zamieszkał w Lublinie. Został ordynatorem Szpitala Żydowskiego przy ul. Lubartowskiej, a następnie Szpitala św. Wincentego a Paulo przy ul. Staszica. Dobrucki okazał się znakomitym chirurgiem i organizatorem, zaopatrując oddział w najnowsze zdobycze techniki (rentgen). Zasłynął także jako pionier w wykonywaniu operacji wyrostka robaczkowego (1904 r.)., a także w zwalczaniu cholery w 1892 r. Był przez 6 lat (aż do śmierci) prezesem Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego. Poza działalnością zawodową, lekarz angażował się w działalność społeczną, polityczną i kulturalną. Kandydował do rosyjskiej Dumy oraz zasiadał w Radzie Miasta. W czasie I wojny światowej otrzymał list pochwalny od dowództwa rosyjskiego za ratowanie rannych żołnierzy. Wsparł Muzeum Lubelskie swoją bogatą kolekcją numizmatyczną. Utworzył również kwartet smyczkowy, a następnie orkiestrę, w której sam grywał na różnych instrumentach. Zmarł w Lublinie. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej. Był żonaty, miał syna i 3 córki.

Kontynuuję poczet „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W czwartek będzie prezentowany lekarz i społecznik Stanisław Dobrucki. Natomiast w środę – człowiek, który z powodu jednej intensywnej nocy w Lublinie wszedł na trwałe do podręczników historii oraz do historii Lublina. Był nim lewicowy polityk i działacz niepodległościowy – Ignacy Daszyński:

21. Daszyński Ignacy (1866-1936) – polityk, marszałek sejmu, wicepremier rządu II RP, kilkudniowy premier Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie. Urodził się w Zbarażu. Za działalność patriotyczną został usunięty z gimnazjum w Stanisławowie. Po studiach w Krakowie związał się z ruchem socjalistycznym. Był posłem do parlamentu w Wiedniu z ramienia partii PPSD. W czasie I wojny światowej wszedł do Naczelnego Komitetu Narodowego, który uratował Legiony Piłsudskiego. 6/7 listopada 1918 r. politycy z PPS powołali Ignacego Daszyńskiego na premiera Rządu Tymczasowego, który miał swoją siedzibę w pałacu Lubomirskich przy Placu Litewskim w Lublinie. Jego rząd nie miał większego znaczenia – działała jeszcze Rada Regencyjna, która 11 listopada przekazała zwierzchnictwo nad armią Piłsudskiemu, a 3 dni później oprócz niej pełnię władzy Piłsudskiemu przekazał także Rząd Tymczasowy. Daszyński był po przewrocie majowym marszałkiem sejmu, który zasłynął z twardego stanowiska wobec Piłsudskiego – nie zgodził się otworzyć sesji sejmu przy demonstracji siły przez wojsko. Zmarł w Bystrej koło Bielska. Kilkudniowy Rząd Tymczasowy nazwano lubelskim.

W cyklu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” jutro przedstawię polityka, Ignacego Daszyńskiego, który spędzając w Lublinie intensywnie jedną noc z 6/7 listopada 1918 r., wszedł na trwałe do podręczników historii i jest kojarzony z Lublinem. Drugą postacią, prezentowaną dzisiaj jest poeta Józef Czechowicz, który wiedziony przeznaczeniem przyjechał z Warszawy do Lublina, by zginąć tragicznie około stu metrów od miejsca swoich narodzin:

20. Czechowicz Józef (1903-1939) – poeta, urodzony w Lublinie w dawnym hotelu „Victoria”, jako syn woźnego hotelowego. Po śmierci ojca w 1912 r., mimo biedy, jego wychowaniem i edukacją zajęła się matka. Po ukończeniu szkół w Lublinie podjął wyższe studia nauczycielskie w Warszawie, a następnie pracował jako nauczyciel. W 1923 r. założył czasopismo literackie „Reflektor”, w którym debiutował utworem „Opowieść o papierowej koronie”. W 1927 r. ukazał się pierwszy tomik jego poezji „Kamień”, za co otrzymał od władz stypendium i wyjechał na 2 lata do Francji. Po powrocie do Lublina wydawał w mieście krótko 2 dzienniki: „Kurier Lubelski” i „Dziennik Lubelski”. W 1932 r. wraz z Franciszką Arnsztajnową założył Lubelski Związek Literatów i wydał później tomik poezji „Stare Kamienie”. W 1933 r. przeprowadził się do Warszawy, współpracując z wieloma czasopismami. Został też pierwszym redaktorem kulturalnym polskiego radia. Po wybuchu wojny, 9 września 1939 r. zginął od bomby w zakładzie fryzjerskim w Lublinie. Poeta został upamiętniony pomnikiem – w miejscu jego śmierci, na placu jego imienia. Jest też muzeum biograficzne jego imienia – na Starym Mieście, przy ul. Złotej.

Kontynuuję przerwaną serię „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Nadrabiając zaległości z powodu mojego wyjazdu, zamieszczam dzisiaj dwóch artystów. Kolejną postacią będzie najbardziej lubelski poeta Józef Czechowicz. Poniżej przedstawiam monachijskiego artystę, który rozsławiał Lublin jako miejsce swojego urodzenia. Był nim Władysław Czachórski:

19. Czachórski Władysław (1850-1911) – malarz, urodzony w Lublinie, kształcił się w Warszawie, w Klasie Rysunkowej u Rafała Hadziewicza. Następnie kształcił się w Dreźnie i w Monachium. Podróżował przez kilka lat po Włoszech i Francji. Od roku 1879 r. zamieszkał na stałe w Monachium, gdzie pozostał pod artystycznym wpływem monachijskiego akademizmu. Zdobywając uznanie, został profesorem Akademii Sztuk Pięknych. Czachórski malował sceny rodzajowe, pejzaże, portrety, martwe natury, kwiaty i obrazy o tematyce szekspirowskiej. Ulubionym jego tematem były wizerunki kobiet, malowane z fotograficzną dokładnością. Jednym z bardziej znanych jego obrazów jest „Dama w liliowej sukni”, wystawiana w Muzeum Narodowym w Warszawie. Artysta zyskał sławę i powodzenie za życia, a obecnie jego obrazy osiągają na aukcjach wysokie ceny (jego portret kobiety „Propozycja” był sprzedany za pół miliona zł). Współcześni nazywali Czachórskiego ozdobą polskiego malarstwa, ale po jego śmierci krytycy zarzucali mu kosmopolityzm i zmarnowanie talentu. Mieszkańcy Lublina uczcili pamięć o artyście, umieszczając tablicę pamiątkową na kamienicy (naprzeciw wejścia do bazyliki).

Z cyklu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” przedstawię we wtorek artystę Władysława Czachórskiego i poetę Józefa Czechowicza. Na piątek i na sobotę, kolejnymi zasłużonymi dla Lublina będą ludzie, którzy działali w Lublinie w czasie okupacji. Są to: Władysław Cholewa i Ludwik Christians:

Z cyklu „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina” przedstawię we wtorek artystę Władysława Czachórskiego i poetę Józefa Czechowicza. Na piątek i na sobotę, kolejnymi zasłużonymi dla Lublina będą ludzie, którzy działali w Lublinie w czasie okupacji. Są to: Władysław Cholewa i Ludwik Christians:

17. Cholewa Władysław (1892-1962) – działacz polityczny i niepodległościowy. Urodzony w Bełczącu, pow. Radzyń. W czasie I wojny światowej został wcielony do armii rosyjskiej. Ranny, powrócił z frontu do rodzinnej wsi. Przed wojną działał w ruchu ludowym. W 1939 r. zamieszkał w Lublinie. W czasie okupacji pracował w spółdzielni rolniczo-handlowej. W 1941 r. został mianowany przez Rząd Polski na Uchodźctwie Wojewódzkim Delegatem Rządu w Lublinie, czyli konspiracyjnym wojewodą. Organizował pomoc dla więźniów zamku lubelskiego i obozu na Majdanku. 25 lipca 1944 r., po opuszczeniu Lublina przez Niemców, utworzył w mieście władze wojewódzkie w imieniu RP na Uchodźctwie. Jednak jego obwieszczenia zostały w Lublinie zaklejone Manifestem PKWN, a 3 sierpnia 1944 r. wojewoda został aresztowany przez NKWD. Wobec odmowy współpracy z władzami PKWN, został zesłany do łagrów w ZSRR. Schorowany, wrócił do Polski w 1947 r. Jako wróg ustroju był stale prześladowany przez komunistyczne władze. Zmarł w 1962 r. w Warszawie. W Lublinie przy ul. Krakowskie Przedmieście 43 znajduje się tablica upamiętniająca jego działalność. Jest też w dzielnicy Głusk maleńka ulica jego imienia.

Kontynuuję serię „Stu wybitnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. Jutro będzie działacz polityczny i i niepodległościowy, Władysław Cholewa. Dzisiaj jest lekarz i społecznik – Witold Chodźko:

16. Chodźko Witold (1875-1954) – lekarz, profesor UMCS i AM w Lublinie, działacz społeczny. Urodzony w Piotrkowie Trybunalskim, studiował medycynę na UW, którą ukończył z wyróżnieniem w 1899 r. Po rocznej praktyce we Francji i w Austrii, w 1901 r. przybył do Lublina, gdzie rozpoczął pracę w miejskich szpitalach. Był współorganizatorem i członkiem lubelskiego oddziału Towarzystwa Higienicznego Warszawskiego. Zainicjował w mieście akcję „Kropla Mleka”. Działał w Towarzystwie Szerzenia Oświaty Światło. W 1907 r. opuścił Lublin. Po odzyskaniu niepodległości pełnił funkcję Ministra Zdrowia Publicznego oraz wielokrotnie reprezentował Polskę na sesjach Zgromadzenia Ogólnego Ligi Narodów. Był dyrektorem Państwowej Szkoły Higieny, prezesem Naczelnej Izby Lekarskiej oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Zapobiegawczej. W 1945 r. powrócił do Lublina. Był profesorem na Wydziale Lekarskim UMCS, a następnie – w Akademii Medycznej. Był jednym z założycieli Instytutu Medycyny Pracy i Higieny Wsi w Lublinie, który nosi jego imię. Zmarł w Lublinie, został pochowany w Warszawie. Był 2 razy żonaty – z drugą żoną miał 2 córki. Jego imieniem nazwano jedną z ulic w Lublinie.

Poczet „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”

W cyklu sławnych postaci Lublina, w czwartek będzie przedstawiony lekarz Witold Chodźko. Postacią na środę, 18 stycznia jest ksiądz Mieczysław Brzozowski:

15. Brzozowski Mieczysław (1933-1991) – ksiądz, kaznodzieja. Urodzony we Lwowie, po wojnie mieszkał w Jeleniej Górze, a w 1950 r. wstąpił do seminarium w Lublinie. W 1955 r. rozpoczął studia na KUL. W 1956 r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1976 r. został rektorem kościoła Wniebowzięcia NMP, nazywanego też Matki Boskiej Zwycięskiej oraz powizytkowskim. Jednocześnie został wykładowcą homiletyki na KUL. Ksiądz zasłynął z patriotycznych kazań w kościele, gromadzących rzesze wiernych, wygłaszanych zwłaszcza z okazji świąt narodowych. W czasie powstania Solidarności ksiądz utworzył przy kościele ośrodek duszpasterstwa świata pracy, a w czasie stanu wojennego – ośrodek pomocy represjonowanym i ich rodzinom. Na skutek nacisków władz partyjnych, w 1982 r. biskup Pylak „awansował” księdza na rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie, odsuwając duchownego od kontaktów ze zwalczaną przez władze opozycją. Ksiądz był rzadkim przykładem kontynuacji tradycji dawnego kaznodziejstwa, w którym treści patriotyczne była przekazywane z największym talentem krasomówstwa. Pamięć o lubelskim kaznodziei została zachowana w nazwie ulicy w dzielnicy Sławinek.

Kontynuuję serię „Stu sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina”. W dniu 18 stycznia będzie przedstawiony wybitny kaznodzieja z czasów PRL, ksiądz Mieczysław Brzozowski, a we wtorek – człowiek, uważany do niedawna za autora najstarszej książki, napisanej w języku polskim. Jest nim Biernat z Lublina:

14. Biernat z Lublina, Bernardus, Lubelczyk (1460/1466-1529) – poeta, pionier literatury polskiej. Urodzony w Lublinie. Przyjął święcenia kapłańskie. W młodości przebywał na dworach szlacheckich. Przez krótki czas był zatrudniony w Krakowie na dworze włoskiego humanisty Kallimacha. Na dworze Pileckich w Pilicy napisał swoje dzieło, uważane przez wiele lat za najstarszy zabytek literatury polskiej – modlitewnik Raj Duszny, wydany w 1513 r. (Okazuje się, że starszą książką jest Historyja umęczenia Pana naszego Jezusa Chrystusa, wydana w 1508 r.). W 1522 r. ukazała się książka Żywot Ezopa Fryga, mędrca obyczajnego z przypowieściami jego, w której autor zrywa ze średniowiecznym stereotypem połączenia piękna i dobra (bohater jest dobry, ale brzydki). Cennym jego dziełem są Bajki, wydane wraz z Żywotem Ezopa – zbiór 210 bajek, napisanych wierszem, zwanych też przypowieściami. Pointa każdej bajki zawiera się w tytule i ostatniej strofie. Renesansowy myśliciel i moralista, tworzy w bajkach raczej pesymistyczny oraz świata. Lubelski pisarz został uhonorowany w rodzinnym mieście tablicą pamiątkową na trybunale i reliefem – medalionem na kamienicy Klonowiców.