Przedstawiany przeze mnie poczet sławnych lublinian i osób zasłużonych dla Lublina, wywołuje u niektórych polemikę, kto był rodowitym lublinianinem, a kto – nie. Niektórzy lubelscy „aborygeni” (z języka łacińskiego – „ab origines”, czyli po początku, od urodzenia), uważają, że miejsce na tej liście należy się przede wszystkim osobom urodzonym w Lublinie.

W XIV i w XV wieku, dla bliższej identyfikacji osoby, podawano miejsce, skąd ta osoba pochodziła, a więc byli: Janko z Czarnkowa, Wincenty z Szamotuł, itp., Pod koniec XV wieku tworzyły się nazwiska z końcówką na … ski, ale dotyczyło to tylko prywatnych wiosek i miast (np. Tarnowski, czy Zamoyski). Paradoksalnie – Biernat z Lublina, czy Jan z Lublina w szczycie swojej zawodowe aktywności i sławy, nie mieszkali w Lublinie! – śmieszne byłoby, gdyby wszyscy mieszkańcy Lublina nazywali się: „… z Lublina” – przecież wiadomo!

Czy rzeczywiście, określenie „… z Lublina”, wskazuje na miejsce urodzenia tej osoby? – niekoniecznie. Można z całą pewnością stwierdzić, że ów człowiek spędził w tym mieście znaczną część swojego życia i w nim rozpoczął swoją zawodową aktywność, a gdzie się urodził – mniej ważne. Większość „sławnych lublinian” była mieszkańcami tego miasta z własnego wyboru, lub w wielu przypadkach – z wyboru rodziców, którzy przeprowadzili się ze swoimi dziećmi. Czeski przemysłowiec, Wilhelm Hess (o nazwisku kojarzonym z zastępcą Hitlera), znalazł się w Lublinie przypadkiem – z powodu ciężkiej choroby córki w czasie podróży do Kijowa.

W związku z prezentowanym pocztem, niektórzy wskazali na nazwiska sławnych osób urodzonych w Lublinie: Stanisława Kostkę Potockiego, Andrzeja Struga i aktora Mieczysława Czechowicza. Ci dwaj, pełniący najwyższe funkcje w polskiej masonerii, nie są na tej liście – nie dlatego, że byli masonami, ale że Lublinowi się nie przysłużyli. Masonem był Jan Hempel, który założył spółdzielnię LSS Społem i wniósł trwały wkład w rozwój Lublina. Z kolei, jeśli już obok Józefa Czechowicza miałby być jakiś drugi Czechowicz, to prędzej Marcin – XVI- i XVII-wieczny arianin (piszący się jako Czechowic), zmarły w Lublinie. Aktor, wcielający się w misia z „Dobranocki” ze słynnym epilogiem („A teraz możecie misia w … pocałować”), nie przysłużył się naszemu miastu. Stanisław Kostka Potocki zbył miastu swój pałac przy ul. Staszica, ale później, już jako minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, doprowadził do likwidacji dwóch kościołów i klasztorów franciszkańskich w Lublinie (przy ul. Kalinowszczyzna i przy ul. Bernardyńskiej) – nic pozytywnego w zamian nie proponując – m.in. opuszczony kościół i klasztor kupił za bezcen Rudolf Vetter, przeznaczając go na browar.
Lubelskim aborygenom wypada przypomnieć, że najbardziej znanym lublinianinem XX wieku był … towarzysz Bierut – sowiecki enkawudzista (urodził się na Rurach), miał jedyne w Polsce muzeum biograficzne przy ul. Sierocej i jedyny w Polsce pomnik.
Z kolei niektórzy mieli w Lublinie swoje „5 minut”, by na trwałe zapisać się w historii miasta, a więc – Ignacy Daszyński – za „tę jedną noc” z 6/7 listopada 1918 r. wszedł na trwałe do podręczników historii i jest kojarzony z Lublinem, Stanisław Staszic był autorem budowy pomnika Unii Lubelskiej, który jest symbolem Lublina, bł. Honorat Koźmiński poświęcił neogotycką kaplicę Matki Boskiej w kościele kapucynów, wybudowaną w niezwykłych okolicznościach, itp. Pointą tych wszystkich lublinian i nie lublinian jest Izaak B. Singer, który w Lublinie nie mieszkał, ale to miasto w świecie rozsławił, jak nikt inny wcześniej. O Karola Wojtyłę – św. Jana Pawła II nie będziemy się licytować z Krakowem i z Wadowicami, choć papież ma w Lublinie swój pomnik, jest patronem najstarszej uczelni Lublina, a ponadto jest też lubelski szlak turystyczny Jana Pawła II.

Jesteśmy dumni, że Czachórski, Rogowski, Zelwerowicz i inii urodzili się w Lublinie, ale spośród zasłużonych dla tego miasta, średnio co piąty pochodził z Lublina.
Jak Lublin pamięta o swoich mieszkańcach? – różnie. Wojciech Oczko – pierwszy na świecie lekarz, który napisał traktat o leczeniu kiły, łożący znaczne sumy na odbudowę kościoła św. Pawła w Lublinie, pochowany w tym kościele, jest patronem szpitala w Warszawie i w dwóch prowincjonalnych miastach Polski, ale Lublin nie wyróżnił dotąd tego medyka. Johannes Zuckertort – pierwszy szachowy wicemistrz świata, nie zasłużył dotąd na swoją ulicę w rodzinnym mieście. Wybitny XVII wieczny teolog, mistyk i asceta – dominikanin o. Paweł Ruszel, nie ma dotąd swojej ulicy, a miejscy radni, tuż po śmierci o. Alberta Krąpca (TW – bądź, co bądź), spieszyli się, by plac przy teatrze Andersena nazwać jego imieniem. Wobec odmowy zakonu, nazwali jego imieniem inny plac przy pałacu Czartoryskich.

Wacława Arciszowa, założycielka szkoły żeńskiej w Lublinie, Antoni Krzyżanowski i Tadeusz Moniewski – wybitni lubelscy nauczyciele i dyrektorzy szkół, rozstrzelani przez Niemców na początku wojny, nie zasłużyli dotąd na miano patronów lubelskich szkół. Za to kultywuje się się podrzędnych patronów, nie związanych z Lublinem, jak Sempołowska, Kosmowska i in. A więc – tzw. „wolna amerykanka” radnych, decydujących o nazwach ulic, placów, szkół, czy szpitali, wynika raczej z ich rażącej niewiedzy o historii miasta, kierowania się nastrojem chwili i polityczną koniunkturą.

Panie Czesławie – niech Pan nie ulega dworskiej propagandzie Ludwiki Marii Gonzagi i jej nieudolnego męża Jana Kazimierza, ukształtowanej przez Sienkiewicza! Janusz Radziwiłł w Kiejdanach ma pomnik! To dwór królewski, na złość Radziwiłłowi, mianował komendantem Smoleńska (tak – Smoleńska!) Obuchowicza, który okazał się zdrajcą i poddał Moskalom twierdzę! To dwór królewski wstrzymał wypłatę żołdu, doprowadzając do buntu żołnierzy w armii Radziwiłła, to dwór mianował jego zastępcą – hetmanem polnym – Gosiewskiego (tak – Gosiewskiego! Smoleńsk? Gosiewski? – tak!), który mu bruździł, doprowadzał do awantur, anarchii w wojsku, do tego stopnia, że aż publicznie, na oczach żołnierzy doszło do rękoczynów między hetmanami! To nikt inny, ale hetman Janusz Radziwiłł bronił przez 3 dni słabymi siłami Wilna (7-9 sierpnia 1655 r.) przed inwazją moskiewsko-kozacką, a po klęsce, kiedy Moskale i Kozacy (zwyrodnialcy Zołotarenki) mordowali kilkanaście tysięcy mieszkańców Wilna (m.in. spalili ludzi żywcem u bernardynów), kiedy Wilno płonęło przez 13 dni, a do spalonego i ograbionego miasta wjechał złotą karetą car Aleksy, to co miał zrobić Janusz Radziwiłł, jak nie poddać Litwy Szwedom? Mimo wszystko – szwedzka okupacja wyglądała na bardziej cywilizowaną, niż barbarzyństwo moskiewsko-kozackie. Ale fałszerz historii, Henryk Sienkiewicz, nie napisał o tym ani słowem. Miał w tym cel, chwała mu za literaturę „ku pokrzepieniu serc”, ale dalej tkwimy w dogmatach i schematach, ukształtowanych przez dworską propagandę Ludwiki Marii. O Januszu Radziwille mógłbym napisać jeszcze wiele pozytywnych informacji – był on najlepszym kandydatem na króla Polski po śmierci Władysława IV, ale dwór królewski widział w nim niebezpiecznego rywala i go niszczył. Proszę poczytać o bitwie pod Białą Cerkwią, kiedy przekupiony przez dwór królewski stary pijak, hetman Mikołaj Potocki, nie pozwolił Radziwiłłowi odnieść sukcesu w bitwie z Kozakami, wycofując się z walki. Więcej rzetelności historycznej, a nie ulegania sloganom, Panie Czesławie! Proszę poczytać o dwóch bitwach pod Łojowem, o talencie wodza, który trzymał żelazną dyscyplinę w armii, wzbudzał respekt wśród żołnierzy i poddanych – takich ludzi nam brakowało! To co przedstawił Sienkiewicz, a później Hoffman w filmie – to fałszerstwo! Janusz Radziwiłł został otruty w Tykocinie w wieku 43 lat, a na filmie jest stary aktor Hańcza. Co do Bogusława – nie zaprzeczam – był jednoznacznym zdrajcą, ale Janusz złożył hołd Karolowi Gustawowi, tak jak Jan Sobieski i wielu jeszcze innych.

Po powstaniu styczniowym, kiedy Polska została podzielona między zaborców, ukształtowały się dwie szkoły historycznego myślenia: krakowska i warszawska. Krakowska, korzystając z rozległej autonomii narodowej i kulturowej za Franza Josefa I, za główną przyczynę podawała wady własnego narodu. Logicznie, tworząc związki przyczynowo-skutkowe, za praprzyczynę wszystkich nieszczęść dla Polski i Polaków, należy uznać ich wady i postawy, jeszcze w XVII wieku. Sam, pochodząc z Małopolski, czyli dawnej Galicji, utożsamiałem się z tymi poglądami, twierdząc w skrócie, że sąsiedzi nie narzucili nam ani liberum veto, ani wolnej elekcji. Nikt też nie zabronił naszym przodkom mieć większej armii w XVII i w XVIII wieku. Przeciwne stanowisko reprezentowała szkoła historyczna warszawska, która za główną przyczynę upadku państwa polskiego uznawała złą wolę sąsiadów, czyli „co nam obca przemoc wzięła”. Czytając wczoraj „popisy” pseudo-historyków, jak to dzięki carowi została zniesiona nam pańszczyzna, przypomniały mi się „lekcje historii” w carskiej szkole, jak to caryca Katarzyna zaopiekowała się krnąbrnym narodem Polaków, niezdolnych do posiadania własnego państwa (słynny „podręcznik” Iłowajskiego). Takie poglądy – kłamstwa, szyderstwa z tego, co Polacy byli przyzwyczajeni szanować i czcić, wyzwalały odruch obronny. Niedouczeni panowie: Dziemidok i Janik (były minister w rządzie Millera), jako spadkobiercy myśli politycznej carskiej Rosji, wyzwalają we mnie postawę i sposób myślenia szkoły historycznej warszawskiej, choć prawie zawsze utożsamiałem się z krakowskim krytycyzmem.

Przeraża mnie ignorancja historyczna panów Dziemidoka i Janika! Błagam Szanownych Panów – nie zajmujcie się historią, jeśli jej za dobrze nie znacie! Co prawda są tu mniejsze szkody, niż gdyby szewc robił operację i zszywał pacjenta, ale patologia myślenia historycznego staje się niestety zaraźliwa. Niech Panowie Czesław Dziemidok Krzysztof Janik nie posługują się sloganami, bo każda pół-prawda staje się kłamstwem! Nie rozgrzeszam polskiej arystokracji, ale państwo polskie rozmontowali nasi królowie z rodu Wazów – jeszcze w XVII wieku! Jahrgeld, zwany po polsku „jurgieltem” brali magnaci od cesarza, od króla Ludwika, a w XVIII wieku -również od carycy Katarzyny. To tak wyglądało, jak dzisiaj pan Lis jest redaktorem obcej gazety w Polsce – też opłacany przez sąsiadów. Feudalizm w Europie zniosła rewolucja francuska w 1789 r. – my nie zdążyliśmy z reformami, bo naszego państwa już nie było! – i tak mieliśmy pierwszą konstytucję w Europie, a rewolucyjny, Kościuszki Uniwersał Połaniecki, redukował wymiar pańszczyzny od 1/3 – do 1/2, a chłopów, służących w powstańczej armii zwalniał z pańszczyzny całkowicie. Które z państw zaborczych zdobyło się na ten krok jeszcze w XVIII wieku? Prusy zniosły pańszczyznę i poddaństwo chłopów już w 1806 r., ale uczyniły to po ekspansji haseł rewolucyjnej Francji (zwłaszcza po przegranych wojnach z Napoleonem), Austria uczyniła to w okresie Wiosny Ludów, zresztą zręcznie wcześniej buntując chłopów przeciw szlachcie w Galicji, w czasie rewolucji krakowskiej w 1846 r., by osłabić ruch powstańczy (tzw. rabacja galicyjska). Przewrotny car Aleksander II zniósł pańszczyznę w Rosji w 1861 r., – ale nie w tzw. Królestwie! – celowo, by ta część imperium była najbardziej zacofana i społecznie i gospodarczo. Akcję zniesienia pańszczyzny postawił sobie za cel, powstańczy Rząd Narodowy w 1863 r. i carat nie miał innego wyjścia, jak zatwierdzić postanowienia rządu powstańczego. Trudno było oczekiwać od Polaków reform w XIX wieku, kiedy nie mieli własnego państwa! Jest to więc nieświadome lub zamierzone kłamstwo autorów. W obu rewolucyjnych społecznie powstaniach: kościuszkowskim i styczniowym, ta sprawa była stawiana przez władze powstańcze. Skrót myślowy, dokonany przez autorów jest raczej demagogią niedouczonych historycznie amatorów. Przypomina mi to, wykład jednej z przewodniczek, która mówiła, że Ignacy Potocki to był pijak i karciarz, który przegrał swój majątek w Kurowie w karty. Zirytowałem się wtedy, mówiąc, że przede wszystkim był działaczem KEN i autorem pierwszej wersji Konstytucji 3 Maja, a przegrał majątek w karty w dniu 24 lipca 1792 r., akurat w Kurowie – Olesinie, gdy tam z wojskiem stał książę Józef Poniatowski, gdy wszyscy dowiedzieli się, że i tak Rosja im te majątki skonfiskuje, bo akurat dzień wcześniej król przystąpił do Targowicy (mam pamiętniki Niemcewicza, opisujące to zdarzenie, kiedy zdesperowani ludzie stawiali w karty własne fortuny). Z przegraniem majątku niby prawda – ale bez podania zasług Ignacego i przyczyn jego „hazardu” – zupełnie inny sens! Odnośnie przyczyn upadku państwa polskiego, napisałem 13 lipca artykuł o bratobójczej bitwie pod Mątwami 1666 r., po której nastąpił niekorzystny dla Polski rozejm z Rosją w Andruszowie. W tym miesiącu minie 350 rocznica jego podpisania. Warto sięgnąć do tragicznej postaci Jana Kazimierza, który był pierwszym grabarzem państwa polskiego, a w tym znacznie mu pomogli jego ojciec i starszy brat. (Polecam Jasienicy „Rzeczpospolitą Obojga Narodów”).

W okresie Wiosny Ludów Marks i Engels napisali Manifest Komunistyczny, zapowiadając w nim widmo komunizmu, krążącego po Europie. Komunizm rosyjski opierający się na ideologii Marksa i Engelsa, rozwinięty przez Lenina, a następnie ukształtowany przez Stalina, wywarł wielki wpływ na życie polityczne, gospodarcze i społeczne setek milionów ludzi na świecie. Widmo komunizmu krąży nie tylko po Europie – krąży dalej na Dalekim Wschodzie i w Ameryce Środkowej. Homo sovieticus, ukształtowany przez system totalitarny, żyje dotąd w nas – system „wyprał” nam mózgi, zakłócił zdolność indywidualnego myślenia, rozwiązywania problemów, oduczył życiowej aktywności i przedsiębiorczości. Patologię życia społeczno-gospodarczego, jako dziedzictwo „komuny”, widać w krajach byłego ZSRR, gdzie działalność gospodarcza opiera się na układzie, będącym mieszanką mafii, dawnego aparatu władzy i bezpieki.

Car Piotr I mediatorem między królem Augustem II Mocnym, a szlachtą, zawiązującą przeciw królowi konfederację tarnogrodzką. Król Saksonii i Polski, mający ambicje polityczne, wprowadzenia w Polsce absolutyzmu przy pomocy wojsk saskich, trafił na opór polskiej szlachty. Obie strony, w celu rozstrzygnięcia konfliktu na swoją korzyść, zwróciły się o pomoc do cara Rosji, który po zwycięstwie nad Szwecją pod Połtawą (1709 r.), wyrósł na najpotężniejszego władcę w Europie. Sejm Niemy jest symbolem haniebnego procederu zwracania się skłóconych i przegranych stron o „pomoc sąsiedzką” do wrogów państwa polskiego. Wkroczenie wojsk rosyjskich na Litwę oraz polityczne upokarzanie skłóconych stron zwiastowało dalsze ograniczanie suwerenności Polski, a w ostateczności – jej upadek. Data symbolizuje trzysta lat zależności Polski od Rosji, z krótkim wyjątkiem – tylko niecałe 21 lat Polski niepodległej w latach 1918-1939.

Wystąpienie Lutra zapoczątkowało trwały podział zachodniego chrześcijaństwa na katolicyzm i wyznania protestanckie. W ślad za Lutrem wystąpili inni reformatorzy: Kalwin, Zwingli, a w Anglii ze zwierzchnictwem papieża nad Kościołem zerwał król Henryk VIII. Reformacja znacząco zmieniła oblicze Kościoła. W sprawach teologicznych zredukowała wiele sakramentów, uznając zasadę że do zbawienia najważniejsza jest wiara. W sprawach społecznych parafialne życie wspólnot protestanckich wywarło również pozytywny wpływ na poczucie więzi wspólnotowych w parafiach katolickich.

Równo 1000 lat temu armia polska Bolesława Chrobrego pokonała wojska cesarskie pod Niemczą. Cesarz Niemiec, Henryk II – późniejszy święty, oblegający wraz z pogańskimi Wieletami (Lutykami) gród Niemczę (znajdujący się na trasie między Wrocławiem, a Kłodzkiem), doznał porażki ze strony wojsk polskich. 1000 lat temu Polska po raz pierwszy i jedyny w historii, dała radę pokonać jednocześnie dwie armie zaborcze – w tym czasie kiedy cesarz wkroczył na Śląsk, od wschodu uderzył na Polskę kniaź Jarosław Mądry. Dobrze przygotowani Polacy powstrzymali wroga ze wschodu i poradzili sobie z wojskami cesarza. Kronikarz niemiecki Thietmar opisał oblężenie Niemczy, że załoga grodu była już całkowicie wyczerpana obroną. Ale w czasie wielkiej ulewy (oberwania chmury), kiedy wojska niemieckie schroniły się przed deszczem, polscy wojowie przeszli przez pierścień niemieckiego oblężenia i wzmocnili załogę grodu, zaopatrując ją w broń i żywność. Następnie, kiedy Niemcy budowali machiny oblężnicze, mające na celu zburzenie grodu, Polakom udało się je spalić. Cesarz, zniechęcony tym niepowodzeniem, odstąpił od Niemczy i wracał do Niemiec, nękany po drodze przez polskie wojska. Skutkiem rozstrzygającej obrony Niemczy był „zwycięski” pokój w Budziszynie, kończący ostatecznie trzy wojny Chrobrego z cesarstwem. W Budziszynie, w styczniu 1018 r., cesarz zgodził się nawet wysłać 500 rycerzy na wyprawę Bolesława do Kijowa, która nastąpiła w tym samym roku.

Zbliżający się rok 2017 jest rokiem jubileuszu nadania Lublinowi praw miejskich. Z tej okazji jest wiele inicjatyw uczczenia takiej rocznicy, która pojawia się raz na sto lat.
Ja wystąpiłem z inicjatywą uhonorowania „100 wybitnych lublinian i ludzi zasłużonych dla Lublina”.
Z tej setki wyróżniłem siedmiu władców, którzy z perspektywy siedmiu wieków najbardziej przyczynili się do chwały Lublina i jego późniejszej pozycji na mapie Polski:
1. Leszek Czarny. Książę Małopolski (starszy, przyrodni brat Łokietka), sprawujący władzę w latach 1279-1288, jeszcze przed nadaniem praw miejskich Lublinowi. Pobił Jadźwingów i uwolnił wziętych do niewoli mieszkańców Lublina. Postawił kościół parafialny (farę), jako wotum za zwycięstwo. Jemu też przypisuje się budowę romańskiej wieży zamkowej. Z księciem tym związana jest najpiękniejsza legenda lubelska: „Sen Leszka Czarnego”. Fara – jeden z dwóch (obok ratusza) najważniejszych obiektów w średniowiecznym mieście, została niefortunnie rozebrana w połowie XIX wieku.
2. Władysław Łokietek – książę od 1306 r. a w latach 1320-1333 – król Polski. 15 sierpnia 1317 r. nadał miastu przywilej lokacyjny, przyczyniając się do rozwoju miasta w sposób zorganizowany, nadając autonomię administracyjną, sądowniczą i gospodarczą wójtowi, Maciejowi z Opatowca.
3. Kazimierz Wielki – król Polski w latach 1333-1370. „Zastał Lublin drewniany, a zostawił murowany”. Mało jest miast w Polsce, które zawdzięczałyby królowi tyle inwestycji: zamek, kaplica zamkowa, mury obronne miasta z bramami i kościół dominikanów. Zamek zburzył książę Rakoczy w 1657 r., mury zostały rozebrane (ich fragment mamy przy Bramie Krakowskiej). Ale istnieją inne obiekty, przynoszące dotąd chwałę Lublinowi (niektóre z nich są częściowo, lub znacznie przebudowane).
4. Władysław Jagiełło – wielki książę Litwy od 1377 r., król Polski w latach 1386-1434, wybrany w Lublinie przez rycerstwo polskie na męża młodziutkiej Jadwigi i króla Polski. Po wielkim zwycięstwie pod Grunwaldem kazał postawić w Lublinie kościół Wniebowzięcia NMP – jako jedyne w Polsce wotum za zwycięstwo nad Krzyżakami (kościół budowali … wzięci do niewoli Niemcy!). Król też wystroił kaplicę zamkową Świętej Trójcy freskami bizantyjskimi, tworząc z niej kulturowy unikat, gdzie katolicki, gotycki Zachód styka się z bizantyjskim Wschodem. Dla mieszczan lubelskich król ustanowił prawo składu, zmuszające obcych kupców do wystawiania towarów w mieście oraz 16-dniowy jarmark na Zielone Świątki.
5. Kazimierz Jagiellończyk – wielki książę Litwy od 1440 r., król Polski w latach 1447-1492. Ustanowił Lublin stolicą województwa (wyodrębnionego z woj. sandomierskiego) i zwiększył liczbę jarmarków w mieście do 4 w roku.
6. Zygmunt August – król Polski i wielki książę Litwy w latach 1548-1572. Doprowadził w Lublinie do zawarcia unii realnej między Polską i Litwą, tworząc wielonarodową Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Najdłużej istniejąca na świecie unia realna między państwami jest symbolem idei współistnienia wielokulturowego państwa, gwarantującego szlachcie swobody polityczne i wyznaniowe. W uznaniu dla dokonań Lublina jako miejsca, symbolizującego tę ideę, miasto zostało wpisane na Listę Dziedzictwa Europejskiego (jako jedno z 29 miejsc w Europie).
7. Stefan Batory – król Polski i wielki książę Litwy w latach 1576-1586. W 1578 r. król ustanowił w Lublinie Trybunał Koronny – najwyższy sąd apelacyjny dla szlachty w sądowniczej prowincji Małopolsce, do której, od roku 1589 włączona została Ukraina wraz z Kijowem. Lubelski trybunał przyczynił się do powstawania rezydencji magnackich w mieście – sędziowie trybunału i jego marszałkowie, budowali sobie pałace, które obecnie świadczą o dawnej pozycji Lublina, jako jednej z dwóch stolic polskiego sądownictwa. Paradoksalnie – sądownicza prowincja Małopolski (z Ukrainą), była kilkakrotnie większa od prowincji Wielkopolski (z Mazowszem), choć historyczne nazwy sugerują co innego.